|
Podczas otwarcia wystawy, Małgorzata Orlewicz – etnograf z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, wprowadziła zwiedzających w klimat uroczystości weselnych, a także wyjaśniła symboliczne i zwyczajowe znaczenie eksponowanych „atrybutów” weselnych:
„ Wesele to zespół uroczystości przekazanych przez tradycję, związanych z zawarciem związku małżeńskiego, wielodniowy ceremoniał z muzyką, tańcami, wystawnym jadłem i napitkami, przedmiotami symbolizującymi pozycję młodych. Stworzono skomplikowany program obrzędów tradycyjnych mających na celu zapewnienie młodej parze pomyślności i licznego potomstwa.
Najpierw swat (dziewosłęb) przeprowadzał zwiady (rajenie, oględy) w domu panny młodej. Gdy postanowiono o związku młodych ustalano posag (wiano), potem organizowano
zaręczyny (zaloty, ład). W XVII i XVIII wieku wymieniano wianki i pierścionki. Posag dziewczyny podczas wesela na Podlasiu symbolizował bukiet z kłosów żyta i pszenicy przewiązanych czerwoną wstążką tzw. równianka. Następnie odbywały się ceremonie, podczas których symbolicznie wyłączano pannę z jej kręgu społecznego, młodego z grona kawalerów, wykonywano określone czynności służące połączeniu młodych, wprowadzeniu ich do nowego domu i grona dorosłych mieszkańców miejscowości. Schemat ten obrósł wieloma zwyczajami, scenami, przedmiotami (wianek, czepiec, rózga, korowaj, dzieża, ręczniki, skrzynia
wianna), tekstami tworzącymi rodzaj spektaklu teatralnego.
Po zaręczynach kolej na obrzędy
weselne. Nad przebiegiem uroczystości pieczę sprawowali starosta i starościna, określone role pełnili drużbowie i druhny. Pan młody zaprasza gości. Przed ślubem druhny wiją wieniec – symbol dziewczyny, drużbowie przywożą rózgę weselną – symbol młodego. Rozpleciony młodej odbywają się na dzieży.
Po ślubie w kościele powitanie młodych przez rodziców przed domem chlebem i solą, na chlebie starosta zawiązywał chustką ręce młodych (do XVI wieku dziewosłęb, który pełnił rolę kapłana, łączył ręcznikiem ręce młodych).
Miejsce obrzędowe młodej pary na Podlasiu zaznaczano ręcznikiem. Stół weselny zastawiony potrawami, wśród nich kołacz (korowaj). Podczas uczty weselnej śpiewały chóry weselne przyśpiewki
zastolne, słychać było także śpiewy uczestników wesela.
Oczepiny to ważny moment w obrzędzie weselnym: przyjęcie panny młodej do społeczności kobiet zamężnych, któremu towarzyszyła pieśń o chmielu. Panna młoda siada na dzieży, a starościna wkłada jej czepiec na głowę, który to zrzuca dwukrotnie, a za trzecim razem zachowuje. Dawniej w tym momencie młodej strzyżono włosy, ponieważ tylko dziewczęta mogły nosić warkocze.
Przenosiny – pożegnanie w domu rodzinnym, przewiezienie dobytku młodej (strojów, pościeli, garnków, obrazu świętego) w skrzyni
wiannej, powitanie na nowym gospodarstwie.”
Europejski, etnograficzny akcent weselny stanowiły ukraińskie stroje ludowe ze Skole i ze Lwowa oraz suknia panny młodej z Równego.
Wiele emocji i wspomnień wzbudził reportaż fotograficzny Michała Kurca - dziewięcioletnia historia Węgrowskich Festiwali, uwieczniona z wielkim artyzmem i wrażliwością. Można tu zobaczyć obrzędy i zwyczaje weselne z różnych regionów Polski i Europy, przepiękne stroje, unikatowe instrumenty, a przede wszystkim wspaniałych ludzi. Uchwycenie ich autentycznej radości i wiary w sens przekazywania tradycji sprawia, że ta dziewięcioletnia historia jest i pozostanie żywa.
Tekst:
Barbara Kąkol
|
