"

"Zacząłem od księży jako głównych
działaczy buntu. W ciągu tygodnia
rozstrzelano dwóch księży".

Michaił Murawiow "Wieszatiel

"

"Trudność w ujęciu tego przestępcy głównie 

pochodzi stąd, że prosty, niedoświadczony 

lud, który przywykł uznawać w nim osobę 

duchowną i oprócz tego oszukiwany przez 

Brzóskę popełnianemi przezeń podstępnemi 

oszustwami, działającemi na zabobonną 

wyobraźnię ludu, ukrywa jego schronienie". 

książe Władimir Czerkaski, carski urzędnik

"

"Ziemia nasza ojczysta to dar Boży dla naszego narodu.
[-] Rozpala w sercach naszych miłość ku niej; miłość na 
śmierć i życie Ziemia ta wrosła nam w duszę tak, że nie
ma mocy, która by zdolna była zniweczyć ten związek" -
mówił o Polsce w jednym z kazań wikariusz z łukowa ks.
Stanisław Brzóska. Za wygłaszanie patriotycznych mów w listopadzie 1861 r. został osadzony
w twierdzy zamojskiej. Po jego opuszczeniu przystąpił
do ruchu czerwonych i został naczelnikiem powiatu
łukowskiego. Do boju ruszył 23 stycznia 1863 r., atakując 

garnizon łukowski. Walczył m.in. w bitwach pod
Siemiatyczami i Fajsławicami. Awansowany do stopnia
generała, został mianowany naczelnym kapelanem wojsk
powstańczych. Do grudnia 1864 r. dowodził oddziałem
konnym. Poszukiwany, wraz z adiutantem Franciszkiem
Wilczyńskim ukrywał się we wsi Krasnodęby-Sypytki
u sołtysa Ksawerego Bielińskiego. 29 kwietnia 1865 r.
Rosjanie pochwycili, a 23 maja w Sokołowie Podlaskim
w obecności 19 tys. ludzi powiesili tego legendarnego
jeszcze za życia partyzanta. Przed śmiercią ksiądz
krzykną: "Żegnajcie, bracia i siostry, i wy, małe dziatki.
Ginę za naszą ukochaną Polskę, która przez naszą krew
i śmierć..." - resztę zagłuszyły werble.

-/-

Po latach 

Uroczyste odsłonięcie pomnika

W 1919 r. bp Henryk Przeździecki, ordynariusz podlaski, podczas wizytacji sokołowskiej parafii, wystąpił z inicjatywą budowy męczennikom pomnika. W 1922 r. miejscowe Koło Starszych Harcerzy zwróciło się do Rady Miejskiej miasta Sokołowa z prośbą o wyznaczenie placu na miejscu stracenia pod pomnik. Rada Miejska pomysł zaakceptowała i powołała Komitet Budowy Pomnika. Projekt wykonał artysta rzeźbiarz Aleksander Veith. W 1924 r. rozpoczęły się prace przy budowie. Potężne głazy kamienne ze spiżu i granitu na obelisk zostały zakupione od rolników ze-wsi Toczyski (na część stożkową pomnika) i Jabłonna (na podstawę kolumny)... Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 23.05.1925 r. Mszę świętą odprawiał bp H. Przeździecki. W uroczystościach udział kompania honorowa Wojska Polskiego, a także 12 uczestników powstania, a wśród nich towarzysze Brzóski. 

Fot. Jan Pędich. Na podstawie obrazu z FB Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sokołów Podlaski.

codzienność 

... na wybrukowanym rynku wokół pomnika. Na podstawie obrazu z Narodowego Archiwum Cyfrowego - Sygnatura: 1-U-5809-1.

 w dniu targowym

... wielość furmanek z towarem, rozmowy - wymiana doświadczeń, okazja do spotkania znajomych... Na podstawie obrazu z Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sokołów Podlaski.

-/-

II wojna światowa - okupacja niemiecka 

W nieznanym mi  miejscu widoczny, orzeł i wieniec z pomnika ks. Brzóski oderwany przez okupanta.  Fot. Autor nieznany.

-/-

po wojnie 

 ... inskrypcja na pomniku została zakryta w 1953 roku tablicą z napisem poniżej.

Oryginalny napis na pomniku (1924)	Tablica zasłaniająca oryginalną inskrypcję na pomniku (1953 - 1993)
POWSTAŃCOM 1863 R KSIĘDZV ST. BRZÓZCE FR. WILCZYŃSKIEMV STRACONYM W TYM MIEJSCV DNIA 23 MAJA 1865 ROKV PRZEZ MOSKALI POLEGŁYM NA PODLASIV                           RODACY      1924 R.	WIECZNA CHWAŁA! BOHATERSKIM BOJOWNIKOM POWSTANIA 1863 ROKU KSIĘDZU STANISŁAWOWI BRZÓZCE I  KOWALOWI FRANCISZKOWI WILCZYŃSKIEMU STRACONYM W TYM MIEJSCU PRZEZ CARSKICH SIEPACZY 23 MAJA 1865 ROKU - . - WMUROWANO W 90 ROCZNICĘ  POWSTANIA STYCZNIOWEGO I W 10 ROCZNICĘ STWORZENIA LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO

w latach 70

Panorama na skwer z pomnikiem Ks. Stanisława Brzóski

strona (1) | 1 | 2 | 3 |

na stronie od 2025.05.09