2013-08-16

Jak ratowałem pałac w Patrykozach

(fragment)

Wacław Kruszewski

... Pan Maurycy Zając żyje sprawami pałacu, gromadzi wiedzę i dokumenty dotyczące jego historii. Wiedząc, że i ja mam swój skromny udział w ratowaniu tego cennego zabytku, zaprosił mnie do odwiedzin. W zamian obiecałem, że prześlę zdjęcia z okresu odbudowy pałacu w latach 1979 – 1983 wykonane przez Michała Kurca – instruktora fotografii Centrum Kultury i Sztuki woj. siedleckiego oraz notatkę o pracach, jakie wykonaliśmy, by pałac nie podzielił losu klasy ziemiańskiej skazanej na zniszczenie przez robotniczo-chłopskie władze PRL-u. 

Dzielę się tą wiedzą z czytelnikami gazety [Wieści Sokołowskie], by zachęcić ich do odwiedzin Patrykoz i podziwiania pięknej architektury i wnętrza rezydencji generała Szydłowskiego.

Po kilku dniach społecznej pracy animatorów kultury z Powiatowego Ośrodka Kultury w Sokołowie zrobiliśmy sobie przed pałacem majówkę, na którą zaprosiliśmy v-ce Przewodniczącego PPRN W Sokołowie p. Lucjana Maraska, licząc na jego pomoc i wsparcie. Dyrektorka GOK-u w Bielanach Alina Pietrzak upichciła słynną babkę ziemniaczaną, ktoś przywiózł ogórki, ktoś rosyjski szampan, a ja plany odbudowy pałacu i deklarację, że za dwa lata będzie tu Uniwersytet Ludowy, kształcący kadry dla wiejskich klubów kultury.

Lucjan Marasek znający mizerię budżetową rady powiatowej, możliwości wykonawcze i materiałowe, a także opinie decydentów o ratowaniu zabytków, sprowadził mnie na ziemię słowami: „Cenię twój upór, ale ostrzegam, że jeśli ci się uda, będzie medal, ale jeśli nie, to cię wsadzą za wyrzucanie w błoto państwowych pieniędzy. I nie spodziewaj się, że dostaniesz jakikolwiek przydział na deficytowe materiały budowlane albo limity na zlecenie robót firmie prywatnej. Nikt się nie podpiszę pod taką decyzją Na zebraniu wiejskim padały już głosy, by pałac zrównać z ziemią, bo stanowi zagrożenie dla bawiących się tam dzieci, a cegłę wykorzystać na budowę remizy w Patrykozach”.

...

Dewastacji opierały się jeszcze zewnętrzne mury okradane z okien i warstwy wykładziny korkowej, stosowanej teraz do palenia w kuchniach i ściółkowania w oborach. Ściany wewnętrzne były podziurawione jak w powojennym filmie pt. „Skarb”. Tu też kuto wszędzie, gdzie odzywało się echo, szukając skarbów generała bądź broni z alianckiego zrzutu we Włodkach, przejętego przez oddział „Dzika” - podporucznika Mariana Solnickiego i złożonego gdzieś w piwnicach pałacu. W ścianach wewnętrznych rozprowadzono kanały ogrzewające pokoje, stąd intrygujące echo przy każdym uderzeniu młotkiem. Na parterze p Więsak trzymał krowy i by ludzie nie przeszkadzali mu w „gospodarowaniu”, popodcinał pale mostku, likwidując przejście obok pałacu. Teraz mógł swobodnie wycinać, co większe modrzewie z zabytkowej alei, sypiąc sól w korzenie, by przyspieszyć ich uschnięcie. Piękny park w stylu angielskim przegrał z polem buraków. Na nic się zdały interwencje Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Zygfryda Czapskiego. W tamtym czasie nie było siły na rolnika. Buraki były ważniejsze. 

...

... Największym sukcesem było uratowanie neogotyckiego pałacu generała Teodora Szydłowskiego w Patrykozach - prawdziwej perły Podlasia.

Wacław Kruszewski - były dyrektor Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach.